Hukukumuzda ödeme emri, ilamsız icra takibinde icra dairesinin alacaklının talebine dayalı olarak borçluya yönelttiği, alacaklının takibe koyduğu alacağını ve takip harcamalarını ödemesi yahut takibe karşı koyması, aksi şekilde takibe devam edeceği ihtarıdır.
Kural olarak, borçlunun yurt haricinde yerleşik olması ile alakalı takip prosedürünün başlatılmasına mani değildir. Türk hukukundaki yetki kuralları kapsamında, borçlunun yerleşim yerinde başlatılması gerekli bulunmadıkça yurtdışında yaşayan borçlu ile ilgili olarak ödeme emri yurt dışındaki adresine tebliğ edilerek takibin kesinleştirilmesi mümkün olabilmektedir.  Ancak, takip kesinleştirilse dahi, Türkiye’deki hakkında icra takibi kesinleşen borçlunun yurt dışındaki malvarlığı ile o ülkede yerleşik üçüncü kişiler nezdindeki hak ve alacaklarına yönelik haciz ve satış benzer biçimindeki takip işlemlerinin gerçekleştirilmesi mümkün olmayacaktır.
Her geçen gün küreselleşen ekonomide, ticari kuruluşların faaliyetlerinin birçoğunu uluslararası firmalarla veya internasyonal faaliyet yayınlayan yerli firmalarla gerçekleştirdiği göz önünde bulundurulduğunda ticaretin olduğu yerde ihtilafın çıkması kaçınılmaz olmakta ve yurt içinde meydana getirilen alacak takipleri yetersiz kalmaktadır.
Bu yetersizliğe bağlı olarak da internasyonal alacak takibini kolaylaştırıcı ve faal hukuki vasıtalar üzerinde çalışılmaktadır. Bu makalemizde, bu amaçla Avrupa Birliği tarafınca geliştirilen “Avrupa Ödeme Emri (European Payment Order)” üzerinde durulacaktır.

2. “Avrupa Ödeme Emri” Uygulamasına Konu Olabilecek Alacaklar :
2.1. Hukuki Ve Ticari İşlerden Kaynaklanan Uluslararası Alacaklar

“Avrupa Ödeme Emri” gönderilmek sureti ile borçlu aleyhine “sınır ötesi ilamsız takip” başlatılabilmesi için,  alacağın kaynaklandığı hukuki ve ticari uyuşmazlığın taraflarından en az birinin yerleşim yeri veya mutad meskeninin başvurucunun vatandaşı  olduğu ülkeden başka bir ülkede olması  gerekmektedir.

2.2. Borcun belirli ve muaccel para alacaklarından olması gerekmektedir.

3. “Avrupa Ödeme Emri”ne Konu Edilemeyecek İstisna Niteliğindeki Alacaklar

Evlilik Mal Rejimine,
Miras Hukukuna,
İflas Ve Aciz Tasfiyesine,
Sosyal Güvenlik Hukukuna ilişkin meseleler “Avrupa Ödeme Emri’ne mevzu edilemez.

4. “Avrupa Ödeme Emri” nde yetki

Müracaat 2001/44EC Sayılı Avrupa Birliği Tüzüğü uyarınca yetkili mahkeme belirlenerek Avrupa Birliği Ülkesi mahkemelerine e yapılacaktır.
Ancak başvurucu tüketici ise kesin yetki kuralı geçerli olup tüketicinin ikametgahının bulunmuş olduğu devlet mahkemeleri kati yetkiye sahiptir.
Bu kapsamda söylenebilir ki,  Avrupa Birliği üyesi olmayan ülkemiz vatandaşı tüketicinin Avrupa İlamsız İcra Takibi başlatması mümkün olamayacaktır.

5. Avrupa İlamsız İcra takibi Nasıl Başlatılır?

Avrupa İlamsız İcra Takibi başvurucu/alacaklı tarafındann Avrupa İlamsız İcra Tüzüğünün 1 numaralı ekinde yer edinen standart formun (“ Form A”) doldurulup,  yukarıda açıkladığımız halde “yetkili” olarak belirlenecek olan mahkemeye posta, elektronik posta, faks yoluyla  yahut fiziken  teslim edilmek üzere gerçekleştirilir.

6. Takip Talebi Ne Şekilde Hazırlanır?

Başvurucu takip talebi içeriğinde; alacağın miktarını, alacağın kaynaklandığı olaylar ve uyuşmazlığı, alacağını gösterir delillerini belirtmekle yükümlü olacaktır.
Başvuru formu olan “Form A” nın hangi dilde yapılacağı ülkelerin ulusal hukuklarına bırakılmış olduğundan, formun müracaat yapılan ülke dilinde doldurulması gerekecektir. Keza alacağa dayanak olan belgelerin de başvuruya eklenmesi gerekeceğinden başvuru yerinin resmi diline çevrilmeleri gerekecektir.

7. “Avrupa Ödeme Emri” başvurusu ne biçimde incelenmektedir?

Takip talebinin sunulmuş olduğu mahkeme ilk önce başvurunun Tüzükte belirtilen şartlara müsait olup olmadığı hususunu kontrol edecektir.
Takip talebi , içinde ne olduğu itibarı ile tüzüğün kapsamı haricinde kalıyor yada mahkeme kendini yetkisiz bulmuş yada verilen zaman içinde başvurucu eksiklikleri tamamlamamış, yanlışlıkları düzeltmemiş ise takip talebi reddedilecektir.
Takip talebinin reddi üzerine başvurucu herhangi bir kanun yoluna başvuramayacaktır. Bununla beraber, verilen ret kararının maddi anlamda kati hüküm niteliğinde olmaması sebebi ile, ret kararı aynı alacak için yeni bir takip talebinde bulunulmasına engel olmayacaktır.
Mahkemenin yukarıdaki şartlar kapsamında müracaat üstünde yaptığı incelemeyi kabul etmesi halinde ise, takip talebinden(başvurudan) itibaren 30 gün içerisinde ödeme emrini düzenleyerek borçluya tebliğe çıkartacaktır.

8. “Avrupa Ödeme Emri”nin İcrası

“Avrupa Ödeme Emri” ne karşı ödeme emrini tebliğ alan borçlu tarafından 30 gün arasında bir itiraz sunulmamış ise, mahkeme ödeme emrinin icra edilebilirliğine karar verecek ve bu kararını Ödeme Emrinin icra edilebilir olduğu gösteren  “Form G” ile açıklayacaktır.
Ödeme emrinin cebri icrası, yine hakimiyet yetkisinin bir gereği olarak her devletin kendi milli hukuku kapsamında belirlenecektir.
Bununla birlikte, icra edilebilir hale gelmiş olan “Avrupa Ödeme Emri” direkt doğruya Avrupa Birliği’ne üye olan diğeri ülkelerde icra edilebilecektir.
Yani, alacaklı icra edilebilir hale gelen ödeme emrini ayrıca bir icra edilebilirlik sonucu almasına gerek olmaksızın borçlunun malvarlığının tespit edilmiş olduğu Avrupa Birliği’ne üye olan herhangi bir ülke icra sunabilecektir.

SONUÇ

Görüldüğü üzere, Avrupa İlamsız Alacak takip edeni esasında, alışılagelmiş “icra takip edeni” mantığına aykırı düşmeyen, rahatça yürütülebilecek bir alacak öğrenim yöntemidir.
Bu yöntem ile borçlunun  Avrupa Birliği’ne üye olan herhangi bir ülkede (Danimarka hariç) yerleşim yeri yada mutat meskeninin bulunması halinde, alacakların tahsili adına takip talebinde bulunulabilir ve mahkeme bu talebin lüzumlu şartları taşıdığına karar verir ise borçluya ödeme emri gönderir.
İtiraz edilmeyerek kesinleşen “Avrupa Ödeme Emri (European Payment Order)” borçlunun malvarlığının tespit edildiği Danimarka hariç bütün Avrupa Birliği ülkelerinde icra edilebilir hale gelmekte ve böylece internasyonal alacak takibinde ülkeler arası bir işbirliği ve yeknesaklık sağlanmaktadır.
Tüm bu düzenlemeler ülke arasında tahsili muhtemel bulunmayan alacakların sınır ötesi düzlemde tahsili mevzusunda fazlaca önemli gelişmeler olup, yabancı borçlu ve/yada yurt dışına mal kaçıran yerli borçlunun alacaklının aleyhine olacak eylemlerle menfaat sağlamasını engelleyerek, küresel anlamda bir alacak takip edeni yapılmasının önünü açmaktadır.